Poradnik
Testament
Jak sporządzić testament?
W przypadku, kiedy nie chcemy, by nasz majątek po śmierci przeszedł w ręce osób, przewidzianych przez prawo, warto sporządzić testament. Wbrew pozorom napisanie takiego dokumentu jest bardzo proste.
Testament najlepiej sporządzić u notariusza. Mamy wtedy pewność, że został napisany poprawnie, oraz że zostanie wcielony w życie gdy odejdziemy, ponieważ ma status dokumentu prawnego. Taka usługa kosztuje zazwyczaj kilkadziesiąt złotych. Potwierdzenie notarialne nie jest jednak obowiązkowe, jeśli chcemy, możemy w każdej chwili sami spisać swoją ostatnią wolę.
Własnoręczne sporządzenie testamentu
Testament jest dokumentem niesformalizowanym, a więc jego forma nie jest rygorystycznie określona przez przepisy. Jeśli jednak zamierzamy samodzielnie go napisać, należy pamiętać o spełnieniu kilku wymaganych warunków:
- dokument musi być spisany w całości odręcznie przez spadkodawcę,
- powinien zawierać datę i podpis,
- musi z niego jasno wynikać, iż jest to ostatnia wola spadkodawcy, powinien więc zawierać frazy "testament" lub "ostatnia wola".
Warto przemyśleć wcześniej treść testamentu, gdyż wszelkie dopiski poniżej podpisu są nieważne. Osoby, którym zamierzamy pozostawić swój majątek, należy wymienić w taki sposób, żeby było wiadomo dokładnie o kogo chodzi.
Podział majątku
Warto wiedzieć, że wbrew obiegowej opinii zapisywanie poszczególnych przedmiotów różnym osobom nie jest prawnie zobowiązujące i może zostać uznane jedynie jako wskazówka dla rodziny. Prawidłowe rozdysponowanie majątku, gdy chcemy pozostawić go więcej niż jednemu spadkobiercy, to ogólne podzielenie go na części (1/3, 1/2 itp.). Możemy jednak zobowiązać wybranego spadkobiercę do wydania konkretego przedmiotu danej osobie, np. "Całość mojego majątku przekazuję Janowi Kowalskiego. Zobowiązuję Jana Kowalskiego do wydania Marii Nowak mojego samochodu."
Testament sporządzony ustnie
W przypadku, kiedy nie jesteśmy w stanie samodzielnie napisać testamentu, można sporządzić go ustnie. Przy takiej sytuacji musi być obecnych trzech świadków (nie mogą to być osoby wymienione jako spadkobiercy ani krewni spadkodawcy). Dokument spisuje jeden z nich lub osoba postronna. Testament powinien być podpisany przez dwóch świadków oraz spadkodawcę. W przypadku, kiedy spadkodawca nie jest w stanie się podpisać, można ewentualnie odstąpić od tego wymogu.
Odwołanie testamentu
Warto pamiętać, że spadkodawca nie jest związany własnym testamentem. Może w każdej chwili go odwołać. Testamentem własnoręcznym (pod warunkiem, że został sporządzony prawidłowo) można również anulować wcześniejszy testament notarialny. Jeśli autentyczność testamentu własnoręcznego jest kwestionowana, z reguły sąd zaleca przeprowadzenie ekspertyzy grafologicznej.
Przechowywanie dokumentu
Testament możemy przechowywać wszędzie, pamietajmy jednak, że musi być łatwy do odnalezienia w przypadku naszej śmierci. Warto trzymać go więc w miejscu oczywistym (szuflada biurka, schowek na dokumenty) lub poinformować kogoś, gdzie się znajduje. Jeśli chcemy mieć pewność, że po naszej śmierci dokument nie zostanie zniszczony lub zatajony, możemy zdeponować go u prawnika.
Dziedziczenie ustawowe
Co się dzieje, gdy zmarła osoba nie zostawi testamentu, spisany przez nią testament jest nieważny lub osoby wskazane w testamencie nie chcą być spadkobiercami? W takiej sytuacji spadek przypada w wyniku dziedziczenia ustawowego. Poniżej przedstawiamy jego kolejność:
1. Dzieci oraz małżonek
W pierwszej kolejności prawo do spadku mają dzieci oraz małżonek spadkodawcy, którzy przejmują majątek w częściach równych, z zastrzeżeniem, że małżonkowi nie może przypaść część mniejsza niż 1/4. Tak więc w przypadku, gdy mąż pozostawia po sobie żonę i dwoje dzieci, to każdy z nich obejmuje po 1/3 spadku, natomiast w sytuacji gdy opuszcza żonę i czworo dzieci, to żona otrzymuje 1/4 spadku, a czworo dzieci pozostałe 3/4 spadku.
2. Małżonek, dzieci oraz wnuki
W przypadku, gdy dziecko spadkodawcy nie dożywa otwarcia spadku, jego część przypada jego dzieciom, czyli wnukom zmarłego w częściach równych.
3. Małżonek oraz rodzice
Jeżeli zmarła osoba nie pozostawiła po sobie zstępnych, czyli dzieci naturalnych lub przysposobionych, powołani do spadku są jej małżonek oraz rodzice. Każdemu z rodziców przypada wówczas 1/4 spadku a małżonkowi 1/2. Jeśli ojcostwo nie zostało ustalone, matka dziedziczy połowę spadku, a drugą połowę małżonek. W przypadku, gdy zmarły nie ma dzieci ani małżonka, rodzice przejmują cały spadek.
4. Małżonek, rodzic i rodzeństwo
Gdy jedno z rodziców nie dożywa otwarcia spadku, do jego części zostaje powołane rodzeństwo spadkodawcy i dziedziczą oni wówczas w częściach równych udział przypadający rodzicowi, czyli 1/4 spadku.
5. Małżonek, rodzic, rodzeństwo, zstępni rodzeństwa
Sytuacja powołania do spadku zstępnych rodzeństwa ma miejsce, gdy jedno z rodzeństwa, mające prawo do spadku, nie żyje. Na przykład: zmarła żona miała męża, ojca, dwóch braci oraz dwie siostrzenice po zmarłej wcześniej siostrze. Wówczas 1/2 spadku otrzymuje mąż, 1/4 ojciec, a 1/4 dwóch braci oraz dwie siostrzenice, które dziedziczą część swojej zmarłej matki czyli siostry spadkodawcy. Ich udział wynosi więc 1/3 z 1/4.
6. Małżonek
Małżonek zmarłej osoby dziedziczy całość spadku, gdy spadkobierca nie posiadał ani dzieci, ani rodziców, ani rodzeństwa czy też zstępnych rodzeństwa. Nie może on jednak otrzymać spadku, jeśli spadkodawca wystąpił za życia o rozwód lub separację, a jego żądania były uzasadnione.
7. Dziadkowie
W następnej kolejności spadek otrzymują dziadkowie spadkodawcy. Dziedziczą oni, gdy zmarły nie miał dzieci, małżonka, rodziców, rodzeństwa czy zstępnych rodzeństwa. Dziadkowie dziedziczą w częściach równych, czyli po 1/4. Jeśli któreś z dziadków umrze przed otwarciem spadku, to jego udział spadkowy przechodzi na jego zstępnych, a jeżeli nie posiadał potomstwa to cały spadek rozdzielany jest pomiędzy pozostałych dziadków.
8. Dzieci małżonka
Dzieci małżonka spadkodawcy mogą być powołane do spadku jeżeli żaden z ich rodziców nie dożył otwarcia spadku. Czyli w przypadku, gdy np. spadkodawca ożenił się z kobietą, która zmarła przed nim, a wcześniej wniosła do małżeństwa swojego syna z poprzedniego związku. W takiej sytuacji spadek po spadkodawcy (jako ojczymie) obejmie ów syn; ale tylko w sytuacji, gdy jego naturalny ojciec nie żyje.
9. Gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy
Gmina dziedziczy wtedy, gdy spadkodawca nie pozostawił żadnych z wyżej wymienionych osób, które byłyby powołane do spadku z ustawy.
10. Skarb Państwa
Spadek przypada Skarbowi Państwa, kiedy występuje taka sama sytuacja jak w przypadku dziedziczenia spadku przez gminę i nie jest możliwe ustalenie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy lub gdy mieszkał on i zmarł poza granicami ojczystego kraju.